W obliczu narastających długów i utraty płynności finansowej, wielu przedsiębiorców staje przed murem. Pytanie, czy można sprzedać udziały zadłużonej spółki, pojawia się wówczas jako potencjalna droga ucieczki od problemów – sposób na "pozbycie się" kłopotu i przekazanie go w inne ręce. Z prawnego punktu widzenia odpowiedź jest prosta: tak, sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (lub akcji w spółce akcyjnej) jest możliwa, niezależnie od jej sytuacji finansowej. Jednak w praktyce jest to jedna z najbardziej skomplikowanych i ryzykownych transakcji, która, jeśli nie zostanie przeprowadzona z najwyższą starannością, może prowadzić do jeszcze poważniejszych konsekwencji.

Sprzedaż udziałów a długi spółki – co tak naprawdę się zmienia?

Kluczowe jest zrozumienie, co jest przedmiotem transakcji. Sprzedając udziały, nie sprzedajesz majątku firmy ani jej długów. Sprzedajesz prawo własności do spółki. Spółka jako odrębny podmiot prawny nadal istnieje i to ona, a nie jej nowi czy starzy właściciele, jest dłużnikiem. Zmienia się jedynie osoba lub podmiot kontrolujący spółkę. Oznacza to, że długi nie znikają, a odpowiedzialność za ich spłatę nadal ciąży na samej spółce, teraz już pod nowym zarządem. Nowy właściciel nabywa więc firmę "z całym dobrodziejstwem inwentarza", czyli zarówno z jej aktywami, jak i, co ważniejsze, z jej pasywami.

Kto i dlaczego kupuje zadłużone spółki?

Perspektywa nabycia podmiotu z problemami finansowymi wydaje się mało atrakcyjna. A jednak, istnieje specyficzny rynek dla takich transakcji. Nabywcami są zazwyczaj wyspecjalizowani inwestorzy, firmy restrukturyzacyjne lub fundusze, które widzą w takiej spółce ukryty potencjał – na przykład wartościowe aktywa (nieruchomości, patenty, marka), perspektywiczne kontrakty, czy po prostu możliwość przeprowadzenia skutecznej restrukturyzacji i przywrócenia rentowności. Czasem nabywcą może być konkurent, który chce przejąć bazę klientów lub technologię. Należy jednak zachować szczególną ostrożność wobec ofert typu "kupię każdą zadłużoną spółkę", które często kryją za sobą nieuczciwe zamiary.

Pułapki i ryzyka dla sprzedającego – co musisz wiedzieć?

To najważniejszy aspekt całej operacji. Sprzedaż udziałów zadłużonej spółki nie jest magicznym sposobem na uwolnienie się od odpowiedzialności. Wręcz przeciwnie, jeśli nie zostanie przeprowadzona prawidłowo, może pogorszyć Twoją sytuację.

Największą pułapką jest osobista odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, wynikająca z art. 299 Kodeksu spółek handlowych. Jeśli zarząd nie złożył w odpowiednim, ustawowym terminie (30 dni od zaistnienia stanu niewypłacalności) wniosku o ogłoszenie upadłości, to członkowie zarządu odpowiadają za długi spółki całym swoim majątkiem osobistym. Sama sprzedaż udziałów w żaden sposób nie uchyla tej odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w czasie pełnienia funkcji w zarządzie. Wierzyciele, po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki (co pod nowym zarządem może nastąpić bardzo szybko), mogą skierować swoje roszczenia bezpośrednio przeciwko Tobie jako byłemu członkowi zarządu.

Kolejnym ryzykiem jest możliwość zakwestionowania samej transakcji przez wierzycieli za pomocą skargi pauliańskiej. Jeśli sprzedaż udziałów została dokonana z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli (np. sprzedaż na rzecz podstawionej osoby, tzw. "słupa", aby uniemożliwić egzekucję), wierzyciel może domagać się przed sądem uznania tej czynności za bezskuteczną wobec niego.

Nie można również zapominać o potencjalnej odpowiedzialności karnej, na przykład z tytułu działania na szkodę wierzycieli.

Kiedy więc sprzedaż udziałów może być rozważana?

Mimo ogromnych ryzyk, sprzedaż udziałów zadłużonej spółki może być elementem szerszej, przemyślanej strategii. Może mieć sens, jeśli nabywcą jest wiarygodny, profesjonalny podmiot, który przedstawia realny plan restrukturyzacji i jest gotów zainwestować w spółkę środki pozwalające na zaspokojenie wierzycieli. Taka transakcja musi być jednak przeprowadzona z najwyższą starannością i pełną transparentnością, a umowa sprzedaży powinna precyzyjnie regulować wszystkie kwestie, w tym ewentualne przejęcie odpowiedzialności (w zakresie dozwolonym przez prawo) i zabezpieczenie interesów sprzedającego.

Pamiętaj, sprzedaż udziałów zadłużonej spółki to skrajnie trudna i ryzykowna operacja. Nie jest to prosta ucieczka od problemów, a raczej skomplikowana transakcja, która może nieść ze sobą poważne konsekwencje osobiste. Zanim podejmiesz taką decyzję, absolutnie kluczowe jest skonsultowanie się z doświadczonym prawnikiem oraz doradcą restrukturyzacyjnym. Często znacznie bezpieczniejszym i bardziej odpowiedzialnym rozwiązaniem jest przeprowadzenie formalnego postępowania restrukturyzacyjnego lub, w ostateczności, złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, co jest ustawowym obowiązkiem zarządu w przypadku niewypłacalności.